Het functioneren van de mens wordt op fysiek niveau in termen van drie krachten geëvalueerd. Deze drie krachten worden vata, pitta en kapha genoemd, de drie dosha’s, die op elk niveau van het lichaam een rol spelen, maar ieder hun eigen specifieke invloed hebben. Vata is de kracht van beweging en is sterk verbonden met het functioneren van de bloedsomloop, de ademhaling en het zenuwstelsel. Pitta is de kracht van transformatie en is gerelateerd aan de processen van de spijsvertering en de lichaamstemperatuur. Kapha is de kracht van structuur en stabiliteit, en heeft een sterke relatie met het immuniteitssysteem en het lichaamsgewicht. Deze drie krachten zijn in feite onzichtbare krachten die, wanneer ze in balans zijn, zorgen voor een evenwichtige gezondheid en een lang leven. Vata, Pitta en Kapha worden gezien als combinatie’s van telkens 2 traditionele elementen: achtereenvolgens van ether (ruimte) en lucht, vuur en water, aarde en water.
Natuurlijk evenwicht per individu
Ieder mens heeft een eigen natuurlijke basisbalans, basisconstitutie (prakriti) genoemd, met een eigen specifiek evenwicht in deze drie krachten van vata, pitta en kapha. Hierbij onderscheidt de ayurveda in hoofdlijnen zeven verschillende types, zeven verschillende evenwichten in vata, pitta en kapha: vata/pitta, vata/kapha, pitta/kapha, vata/pitta/kapha, vata, pitta, kapha. Bij een evaluatie van de gezondheid wordt zodoende niet alleen naar de symptomen van de ziekte gekeken. Er wordt ook gekeken naar de diepere balans en onbalans van vata, pitta en kapha in de verschillende weefsels en structuren van het lichaam. Bij advies en behandeling zal een ayurvedische behandelaar rekening houden met de basisconstitutie van de individuele mens. Hierdoor kunnen dezelfde symptomen bij verschillende mensen leiden tot verschillende soorten adviezen en behandelingen.