Voedingssupplementen in de Ayurveda

Filosfie van de kruiden en planten geneeskunde

Sommigen noemen ze kruidenpillen, andere kruidenpoeders, medicinale drank of medicijnen. Het maakt niet uit welke naam we aan Ayurvedische producten willen geven. Een ding is zeker: geen gezondheidssysteem in de wereld heeft een met de Ayurveda vergelijkbare verscheidenheid aan plantaardige producten en recepten.

De leer achter deze producten heet “Dravyagunavijnana”, wat vertaald “de wetenschap van de stoffen en hun eigenschappen” betekent. De basis van deze wetenschap is een unieke indeling van voeding, geneeskrachtige kruiden en mineralen in zes categorieën, op basis waarvan selecties gemaakt worden.

In de afgelopen 2500 jaar zijn er in India en Sri Lanka duizenden recepten voor versterking van de gezondheid, fysieke reiniging en verlichting van symptomen ontwikkeld. Sommigen van hen zijn reeds meer dan drie decennia als voeding en voedingssupplementen op de Europese markt en verheugen zich in toenemende belangstelling.

Ayurveda-producten in India en Europa: de wettelijke status

Ayurveda is de traditionele geneeskunde van India. Als gevolg hiervan worden Ayurvedische producten in het land van herkomst grotendeels als een kruiden- of mineraalgeneesmiddel geregistreerd.

In Europa is de Ayurveda in de eerste plaats een gezondheidsleer voor preventie en levensstijl verandering en wordt door professionals in de gezondheidszorg bovendien als een complementaire geneeskunde benut. Ayurveda-producten worden in Europa wettelijk als voedingsmiddelen of supplementen geclassificeerd en zijn onderworpen aan de daarmee verbonden wetgeving.

Gezondheidsclaims voor voedingsmiddelen zijn over het algemeen verboden tenzij ze door de Europese Commissie als een “Health Claim” zijn goedgekeurd. Dergelijke informatie is voor vitamines en mineralen beschikbaar, maar niet voor Ayurvedische geneeskrachtige planten.

Om deze reden mogen Ayurvedische producten in Europa geen “bijsluiter” als bij geneesmiddelen bevatten of indicaties op de etiketten weergeven. De toepassing is uitsluitend volgens Ayurvedische principes zoals de vijf elementen, de “Tridosha” Vata-Pitta-Kapha en hun subdosha’s, “Agni” (lichaams vuur) of “Dhatu” (weefsel).

Sommige therapeuten die door het gebruik van Ayurvedische producten voor hun klanten effecten op de gezondheid willen bereiken, lijkt dit – begrijpelijk – vaak vervelend en irritant. Voor veel afzonderlijke geneeskrachtige planten bestaan er duizenden wetenschappelijke studies, die men op het internet kan vinden.

De wettelijke beperkingen van wetgevers bieden echter ook voordelen. Het typische westerse denken dat middel X tegen ziekte Y werkt, is voor de Ayurveda heel vreemd. Zonder de grondige Ayurvedische diagnostiek kan men kruidenproducten enkel symptomatisch, maar niet holistisch gebruiken. Een “zelfmedicatie” voor de behandeling van ziekten raadt de Ayurveda dringend af. Veeleer ligt de nadruk op het versterken van onze gezondheid, aanpassingsvermogen en weerstand tegen ziekten.

Smaak, Eigenschappen & Co.; De Ayurvedische classificatie

Alle stoffen worden in Ayurveda volgens de volgende zes criteria ingedeeld:

RASA – de smaak
De zes smaken zijn zoet, zuur, zout, pittig, bitter en scherp. Veel stoffen hebben twee tot drie smaken. Elke smaak heeft een specifieke uitwerking op de vijf elementen, de drie Dosha’s, onze weefsels, de uitscheiding functies en de circulatie in ons lichaam.

GUNA – de eigenschappen
Hier worden in de Ayurveda twintig eigenschappen in tien paren van tegenstellingen beschreven – de belangrijkste hiervan zijn: warm-koud, licht-zwaar, droog-nat en traag-scherp. We moeten vooral stoffen met die eigenschappen opnemen, waaraan ons lichaam gebrek heeft gekregen, zoals bijvoorbeeld hete kruiden bij koud weer.

VIPAKA – effect na de spijsvertering
Nadat stoffen in de maag en bovenste dunne darm gesplitst zijn en in de midden dunne darm opgenomen zijn, kunnen zij op drie manieren werkzaam zijn: de zoete kracht voedt en verhoogt Kapha, de zure kracht stimuleert de secretie en verhoogt Pitta, de scherpe heeft een droge, lichte werking en verhoogt Vata.

VIRYA – potentie
Virya is de kracht van de dominante eigenschappen (Guna) waardoor een stof werkzaam is. Volgens de oude onderverdeling zijn de twee belangrijkste krachten warm en koud. Heet verwarmt en stimuleert de bloedsomloop, bevordert de spijsvertering en de stofwisseling en heeft katabole eigenschappen (weefsel reductie). Koud koelt, is samentrekkend, vertraagt en heeft anabole eigenschappen (weefselopbouw).

PRABHAVA – Specificiteit
Sommige geneeskrachtige planten werken extreem sterk op een functie of structuur van ons lichaam. Deze specificiteit werd in Ayurveda Prabhava genoemd en tot een van de toenmalige substantie’s gerekend.

KARMA – algemeen effect
Karma beschrijft de reactie van alle structuren en functies op een substantie. Vanuit een westers perspectief gezien kan dit worden gebruikt om een indicatielijst af te leiden.

De getrainde Ayurveda phytotherapeut diagnosticeert bovendien nog de toestand van zijn cliënt en maakt vervolgens een individueel recept om de in wanorde geraakte elementen weer in evenwicht te brengen.

Veel vruchten, kruiden, bladeren en wortels kunnen preventief ook in-house worden toegepast. Hier volgen een paar voorbeelden:

• Ashwagandha (ashwaganda) verlaagt verhoogde Vata, geeft energie bij uitputting, bouwt ons spierweefsel op en bevordert een gezonde slaap opbouw.
• Brahmi (Bacopa monnieri) wordt gebruikt als een zenuw tonicum om de aandacht en concentratie te verhogen, en om de gemoedstoestand te stabiliseren.
• Guduchi (Tinospora cordifolia) versterkt Ojas en het immuunsysteem, beschermt onze lever, reinigt het bloed en lichaamsvloeistoffen en bevordert de gezondheid van onze huid.
• Haridra (Curcuma longa) is een van de meest onderzochte geneeskrachtige planten van onze planeet. U vindt online talloze indicaties, het gele goud is een echte alleskunner.
• Pippali (Piper longum) is veel meer dan enkel een peper: het vermindert kapha (slijm), bevrijdt de luchtwegen, stimuleert het spijsvertering vuur (Agni) en verbrandt residuen van onvoldoende vertering (Ama).
• Triphala (Drie vruchten mengsel) is één van de meest bekende Ayurvedische recepten en wordt zowel beschouwd als een mengsel met regenererende werking (Rasayana) voor gezonde ogen, huid en haar, als een ondersteuning voor een gezonde spijsvertering.
• Trikatu (de drie scherpe) bestaat uit gember, lange peper, en zwarte peper, en wordt beschouwd als een belangrijke “Agni Booster”; het vermindert de Kapha, helpt bij gewichtsverlies en ontslijmen.

De belangrijkste preparaten van Ayurvedische recepten zijn poedermengsels (Churna), tabletten (Vati), thee (Phanta), aftreksels (Kvatha), zoete lekkernijen (Avaleha), olieachtige preparaten met plantaardige olie of ghee (Taila en Ghrta) en alcoholische elixers (Asava en Arishta ).

Veel klassieke recepten zijn meer dan 2000 jaar oud en hebben vandaag de dag nog steeds een krachtige uitwerking. De kennis (Veda) van Ayurveda is zowel tijdloos als plaats onafhankelijk. Moderne individueel afgestemde recepten vormen een aanvulling op de klassieke portfolio om aan alle behoeften van vandaag te voldoen.

Het beste kunt u u een keer door een ervaren Ayurveda-therapeut laten onderzoeken en uw constitutie grondig analyseren. Met deze kennis kunt u op verantwoorde wijze bepaalde voedingssupplementen kiezen. In workshops en seminars kunt u uw kennis verdiepen en zelf steeds meer persoonlijke verantwoordelijkheid voor uw gezondheid nemen.

Secundaire plantbestanddelen: De westerse visie

Hoe kunnen de effecten van Ayurvedische kruiden, vruchten en geneeskrachtige planten op een moderne wetenschappelijke manier worden uitgelegd? Hiervoor is het de moeite waard om even de stofwisseling van planten te bekijken.

Het primaire of het basale stofwisselingsproces van planten voorziet in de opbouw en afbraak van moleculen (aminozuren, lipiden, koolhydraten) die nodig zijn voor de groei, ontwikkeling en voortplanting.

Bij het secundair metabolisme worden veel verbindingen tot stand gebracht die als secundaire plantenbestanddelen bekend staan. Zij zijn uit tot 100.000 stoffen samengesteld die door planten omgevormd worden tot kleurstoffen, groeiregulatoren, antilichamen tegen ziekten en plagen, maar ook geur- en smaakstoffen.

Belangrijke groepen zijn carotenoïden, fytosterolen, saponinen, glucosinolaten, polyfenolen, proteaseremmers, terpenen, fyto-oestrogenen en sulfiden. Deze secundaire stoffen zijn niet “essentieel”, maar hebben een soortgelijke lichaams voedende betekenis als vitaminen en worden daarom dienovereenkomstig PHYTAMINS genoemd.

Voor ons mensen hebben veel van deze phytamins een grote gezondheidswaarde:

• Ze hebben eigenschappen die overeenstemmen met die van vrije radicalen. Vrije radicalen zijn betrokken bij de ontwikkeling van veel chronische ziekten en het verouderingsproces.
• Ze remmen ontstekingen.
• Ze hebben een positieve invloed op de doorlaatbaarheid en de stabiliteit van de bloedvaten, en voorkomen aderverkalking en trombose.
• Als tumor-remmers remmen zij de ontwikkeling van kwaadaardige ziekten: de bekendste voorbeelden zijn de catechines in groene thee of resveratrol in de schil van rode druiven.
• Ze laten een hormoonachtige werking zien en hebben daardoor een evenwicht brengend effect. Voorbeelden zijn isoflavonen, cumestaan en lignaan .

Door supplementen tot ons te nemen kunnen wij onze gezondheid via deze secundaire plantbestanddelen aantoonbaar ondersteunen. Cruciaal voor preventie zijn dagelijkse variatie en regelmaat; de grote waarde is het resultaat van de complexe en synergetische interacties van de afzonderlijke groepen bestanddelen.

Supplementen en de drie pijlers van onze gezondheid

Een Ayurvedisch spreekwoord zegt: “Als het dieet ongezond is, kan het medicijn niet werken. Als het dieet gezond is, heb je geen medicijnen nodig. ‘

Gezondheid komt voort uit een op de constitutie en de toestand van het lichaam afgestemde voeding en levensstijl en wordt eveneens ondersteunt door een mentale balans. Kruidenproducten kunnen alle drie de pilaren effectief ondersteunen, maar nooit vervangen.

Supplementen als een voedingsrecept

We kennen allemaal de situatie dat we niet de tijd hebben om hoogwaardige voeding in de biologische winkel of rechtstreeks van de producent in te kopen, alsmede om Ayurvedische menu’s liefdevol te bereiden om het voedsel in alle rust en met zelfrespect bewust tot ons te nemen. In plaats daarvan haasten we ons naar de kantine, eten onderweg uit een zak, of bereiden een snelle pasta met pesto.

Als gevolg hiervan kunnen er tekorten optreden, kan de spijsvertering en de darmgezondheid verzwakken, kan het lichaamsgewicht toenemen en kunnen stofwisselingsstoringen optreden. Een van de meest voorkomende problemen is een uitgesproken vermoeidheid, vooral na de maaltijd.

Ayurvedische supplementen zoals Hingvashtaka, Triphala, Trikatu of Chitrakadi Vati stimuleren de klieren van de spijsvertering, en bevorderen de beweging van de maaginhoud door het maag-darmkanaal en de stoelgang. Ze voorkomen een opgeblazen gevoel en krampen, en verhogen ons energieniveau.

Voedingssupplementen als een lifestyle-instrument

De gezonde manier van leven begint in Ayurveda met het weldadige dag-nachtritme. Veel mensen slapen te kort of te laat, werken te lang en nemen overdag nauwelijks een rustpauze. Kortom, de spanningsregulering is verstoord, we gaan te snel op het gaspedaal staan en remmen nauwelijks. In veel banen zitten mensen 8-10 uur per dag aan bureaus achter beeldschermen; en bewegen amper. Zonder compenserende sporten en de gerichte training van uithoudingsvermogen, kracht en flexibiliteit kunnen veel ziekten ontstaan.

Naar mijn ervaring werken Ayurvedische supplementen hier op twee manieren: ten eerste neutraliseren ze de negatieve effecten van een hierboven omschreven levensstijl symptomatisch, en ten tweede versterken ze het besef van een gezonde levensstijl. Wie drie keer per dag poedermengsels, tabletten, capsules, theekooksels of elixers tot zich neemt, zal onvermijdelijk aan zijn of haar gezondheid denken.

Veel mensen voelen de behoefte om hun lichaam (en geest) tijdelijk te reinigen en van opgebouwde residuen te bevrijden. Bij verschillende detox-programma’s, die thuis worden toegepast, of ambulant onder supervisie van een praktijk, of in het kader van een interne kuur, worden talrijke voedingssupplementen gebruikt.

Supplementen voor mentale balans

In de voortdurende strijd om veiligheid, reputatie en succes gaan veel behoeften verloren: we verwaarlozen sociale relaties, er ontstaan conflicten in de familie en met partners en ons stressmanagement wordt uitgedaagd. Wordt deze toestand chronisch, dan verliezen we het contact met onze waarden, en kunnen psychische aandoeningen, zoals angststoornissen of depressie, met fysieke gevolgen ontstaan.

Een belangrijke kracht om in de drukte van het dagelijks leven gezond en evenwichtig te blijven is het aanpassingsvermogen, in de Ayurveda “Satmya” genoemd. Deze kan door voedingssupplementen uit de groep van “Adaptogenen” worden ondersteund: prominente voorbeelden zijn Ashwagandha, Brahmi, Shankhapushpi en Guduchi.

Samenvatting

Als we supplementen als ondersteuning van onze gezonde voeding, bewuste levenswijze en geestelijk evenwicht benutten, kunnen ze het beste werken en ons versterken in ons streven iedere dag een beetje bewuster met onze waardevolle goede gezondheid om te gaan.

Met vriendelijke groet uit Bad Homburg,
Ralph Steuernagel

Oorspronkelijke artikel: https://www.ayurvedamedizin.de/steuernagel-ayurveda-blog/entry/nahrungsergaenzungen-im-ayurveda