De ayurvedische geneeskunde is een van de oudste gezondheids-leringen van de mensheid en is al meer dan 2000 jaar aan drie belangrijke doelen gewijd: gezondheid in stand houden, ziekten genezen en de levensduur verlengen.
Terwijl voor therapeuten bij de gezondheidsbehandeling allereerst het genezen van de ziekte belangrijk is, richt de Ayurvedische preventieve geneeskunde zich geheel op het behoud van een gezonde lichaamsstructuur, een goed fysiologische functioneren, zintuiglijke helderheid, mentale en geestelijke gezondheid, en spirituele bewustwording (het Sanskriet woord “Arogya” beterkent ‘vrij van de ziekte’) . Zo’n alomvattende definitie van gezondheid (de definitie in het Sanskriet “Svastha” betekent ‘gevestigd in het zelf’) is echt uniek!
De ayurvedische preventieve geneeskunde en therapie zijn altijd multimodaal en is op een eigen gedifferentieerde diagnostiek gebaseerd. De gezondheidsleer van Ayurveda is salutogenetisch georiënteerd en geeft per individu het antwoord op de vraag hoe we nog gezonder kunnen worden.
Onze constitutie: de basis voor elke vorm van preventie
Onder “Prakriti” (vertaald als “Natuur”) verstaat Ayurveda de individuele fysieke en mentale kwaliteiten van de mens die enerzijds zijn sterke punten, middelen, talenten en vaardigheden omvatten en anderzijds zijn neigingen en kwetsbaarheden. In de preventieve geneeskunde staat het onderzoeken van de constitutie centraal.
Ik wil benadrukken dat constituties nooit “vastgelegd” worden, zeker niet door volledig ontoereikende testformulieren of korte consultaties met mystiek aanmatigende “polsdiagnoses”. Het begrijpen van onze aard is te vergelijken met het volledig begrijpen van onze genetische code en is daarom het diepste en meest complexe niveau in de Ayurveda.
De fysieke constitutie ontstaat op het moment van conceptie en wordt door de zwangerschap, de geboorte en de eerste postnatale ontwikkelingsjaren nog sterk beïnvloed. In de loop van de kindertijd wordt deze stabiel en blijft zo gedurende het verdere leven. Een volwassen constitutie is onveranderlijk, maar onze bewuste levensstijl kan ons helpen het evenwicht te bewaren. Ziektes veranderen het uiterlijk van een constitutie die in de Ayurveda met de term “Vikriti” (vertaald als “verandering”) wordt beschreven.
Het onderzoeken van een constitutie omvat zo een uitgebreide familie anamnese en een onderzoek van het ontwikkelingsverloop in de verschillende stadia van het leven: vanaf de geboorte via de kindertijd, adolescentie, volwassenheid tot aan het huidige levensmoment. De anatomisch-morfologische lichaamssituatie geldt als een stabieler constitutiekenmerk, en de fysiologisch-functionele situatie als een meer variabel constitutiekenmerk, dat altijd onderscheiden dient te worden van mogelijke pathologische veranderingen. De constitutie en de huidige situatie zijn zelden volledig congruent. Een beschouwing van het ziekteverloop en de beoordeling van predisposities als ook de psychologische anamnese maken de analyse rond.
Preventieve voeding en levensstijl
Ayurveda vervangt de termen ‘gezond’ en ‘ongezond’ door de meer individuele termen ‘heilzaam’ en ‘schadelijk’.
De deugdelijkheid van onze manier van leven voor meer gezondheid en een lang leven is vanuit Ayurvedische oogpunt van de volgende criteria afhankelijk:
- Leef ik volgens mijn constitutie?
- Pas ik me aan de natuurlijke chrono biologische ritmes aan?
- Zorg ik voor een evenwichtige energiebalans?
- Volg ik gebalanceerde levensdoelen?
- Houd ik, naast mijn eigen identiteit, ook rekening met mijn omgeving en mijn familie en leef ik in overeenstemming met tijd en energie?
Hieronder wil ik deze vragen meer belichten.
Leven volgens je constitutie
Leven in harmonie met je eigen constitutie maakt je gelukkig. Kennis van onze kwetsbaarheden maakt preventieve tegenmaatregelen mogelijk, zonder dat er ooit een pathologische manifestatie ontstaat.
Vanuit de constitutie gezien zijn de volgende punten van belang:
• Voeding concept met een persoonlijk en uitvoerbaar maaltijdsysteem met keuze voor heilzame smaken, voedselgroepen, verhoudingen, combinaties en bereidingen.
• Slaaphygiëne met individuele bepaling van optimale duur, tijden en kwaliteit
• Tijdplanning zonder druk voor het vervullen van professionele taken, met tegemoetkoming aan persoonlijke, gezins- en sociale behoeften
• Partnerschap en vriendenkring voor wederzijdse inspiratie en verrijking van de kwaliteit van het leven
• Psychohygiëne voor conflictoplossing en stressmanagement
• Persoonlijke verzorging en lichaamscultuur om de gezondheid en ’n esthetisch voorkomen te behouden
• Afwisseling van beweging en rust om stress en spanning met behulp van individueel geschikte oefenmethoden te reguleren.
• Carrière keuze op basis van talent en zelfrealisatie
• Financiële planning om economische onafhankelijkheid op te bouwen
• Vakantieplanning voor fysieke en mentale regeneratie
• Preventieve behandelingen voor regelmatige reiniging, regulering en versterking van ambulante, klinische of huishoudelijke toepassing.
Ayurvedische Chrono biologie
De Ayurveda beschrijft de circadiane (dag-nacht cyclus) en infradiane (seizoensgebonden en hormonale cycli) ritmes als ook de levensfasen van de mens op basis van de vijf elementen en hun werkingsprincipes Vata (de kinetische principe) , Pitta (het thermisch transformatie-principe) en Kapha (het structuur-principe).
Men kan zowel de dag als de nacht in drieën delen: te beginnen met de zonsopgang respectievelijk zonsondergang met Kapha dominantie, gevolgd door het middelste derde deel met Pitta dominantie en het laatste derde deel met Vata dominantie die aan de overgang van dag naar nacht of omgekeerd vooraf gaat. In de winter nemen de eigenschappen van vata en kapha toe, in de lente wordt Kapha vloeibaar, in de zomer neemt Pitta toe en het najaar weer Vata.
Tijdens de menstruatie cyclus overheerst Kapha in de folliculaire fase, Pitta in de periovulatoire fase en Vata in de premenstruele fase. Het leven van een vrouw kenmerkt zich met Kapha kwaliteiten in de kindertijd, komt in het begin van de puberteit in de pitta fase en komt tot slot bij het afnemen van seksuele rijpheid tijdens de menopauze tot aan het overlijden in een tijd met Vata. Bij mannen is de andropauze niet scherp begrensd, maar kan toch beschouwd worden als een overgang naar de derde levensfase.
De aanpassing aan chrono biologische ritmes verreist minder energie dan door daar tegen in te gaan. Behalve de kracht van onze constitutie kenmerken werkt ook de kracht van de natuurlijke ritmes op ons in: als we beiden begrijpen en synchroniseren, dan is gezondheid het natuurlijke gevolg.
De energiebalans in Ayurvedisch perspectief
Onze energiehuishouden kan men met twee soorten “batterijen” vergelijken. De ene is al vanaf de geboorte aanwezig en kan een “levensbatterij” worden genoemd – de lading ervan ligt vast, is niet-regenereerbaar en wordt gedurende het hele leven continu verbruikt. De andere die ik graag “alledaagse batterij” noem, wordt dagelijks via de voeding, ademhaling, regeneratie en slaap ’opgeladen’ en staat ons voor het leveren van prestaties ter beschikking.
Daarbij komt nog het concept van een levensvuur, die zowel op mentaal als fysiek niveau van toepassing is. Steeds wanneer de prestatie-eisen de “batterijcapaciteit” overschrijden, wordt de levensduur van de batterij aangesproken.
Een preventief georiënteerd geneeskundig consult let daarbij op het constitutie afhankelijke vermogen om opnieuw ‘op te laden’, het ‘laadniveau’, en vergelijkt dit met het huidige energieverbruik van de klant. Als de energiebalans negatief is, wordt het systeem door een aanhoudend verbruik van alle reserves verzwakt, en als de energiebalans positief is, kunnen reserves opgebouwd worden.
De Ayurvedische betekenis van levensdoelen
Gezondheid is niet een doel op zich: gezondheid is de basis voor de realisatie van levensdoelen. Ayurveda beschrijft hierbij vier doelgroepen, die op hun beurt uit een groot aantal subdoelstellingen bestaan:
• Morele levensoriëntatie (Sanskriet “Dharma”)
• Materiele welvaart (Sanskriet “Artha”)
• Zintuiglijke vervulling (Sanskriet “Kama”)
• Spirituele verwerkelijking (Sanskriet “Moksha”)
Welke prioriteiten nagestreefd worden hangt behalve van overtuigingen ook van onze persoonlijke waarden en behoeften af, die al in de kindertijd zijn gevormd en gedurende het hele leven voortdurend veranderen.
Staan in de jongere levensfasen de zekerheid van materiele welstand en de ervaring van zinnelijk genot op de voorgrond, in de tweede levensfase ontvouwen zich de ethische en spirituele behoeften. De Ayurveda hecht bij alle vier doelgroepen groot belang aan een gezonde spreiding van de levensdoelen, omdat een eenzijdige oriëntering bijdraagt aan een onevenwichtige levenswijze.
In een Ayurvedisch preventief consult kunnen waarden geanalyseerd, behoeften onderkent en doelen gedefinieerd worden.
De vijf aspecten van het leven: identiteit, milieu, familie, tijd en kracht
“Wie ben ik?” is waarschijnlijk de meest complexe levensvraag en kan zowel vanuit een persoonlijkheidspsychologisch als vanuit een metafysisch perspectief beschouwd worden. Onze omgeving is ons leefgebied, de habitat en de samenleving waarin we leven en onszelf proberen te realisteren. De familie heeft betrekking op onze gemeenschap en de oorsprong van onze constitutie. De factor tijd heeft zowel betrekking op onze huidige tijd, een tijdperk, als op onze levensfase inclusief de seizoensgebonden en dagelijkse gebeurtenissen. De fysieke en mentale kracht beschrijft ons prestatievermogen inclusief onze talenten.
De individuele analyse van onze levensdoelen op basis van de vijf aspecten van het leven, met daar tegenover onze gedachten, woorden en daden, vormt de basis van Ayurvedische psychologie en wordt zowel in de preventieve als in de curatieve geneeskunde toegepast.
Modern Europese Ayurveda
Er is slechts één Ayurveda, gebaseerd op de natuurwetten, die meer dan 2000 jaar geleden in de klassieke compendia van Noord-India opgetekend en bewaard werden. De aanpassing aan veranderingen in tijd en plaats in verschillende socio-culturele contexten was een grote zorg van deze klassieke ayurveda.
Daarom kan qua plaats een Indische ayurveda van een Europese Ayurveda onderscheiden worden en qua tijd een traditionele van een moderne Ayurveda.
In India is de primaire zorg van de Ayurveda de vele acute en vaak besmettelijk zieke patiënten, en dan vooral uit de armere landelijke gebieden. Dagelijks gaan vaak meer dan 200 patiënten een Indiase Ayurvedische praktijk in en uit. Dat er hier qua tijd weinig mogelijkheden voor de beschreven holistische preventieve oriëntatie bestaan, is vanzelfsprekend.
In Europa daarentegen heeft de Ayurveda zich als een stabiele pijler van de complementaire geneeskunde gevestigd en verzorgt zij vooral functionele stoornissen, chronische ziekten, psychosomatische klachten, en klanten zonder duidelijke ziekte die naar een gezonder en zinvoller leven verlangen. Het modern Europa is het huidige thuis en de toekomst van de Ayurvedische preventieve geneeskunde.
Hartelijke groeten vanuit Bad Homburg,
Ralph Steuernagel