Het bonkt, het steekt, het drukt of doet enkel gewoon pijn. Of het nu gaat om spanningshoofdpijn, migraine of clusterhoofdpijn, veel patiënten zijn radeloos, gefrustreerd, en voelen zich in hun kwaliteit van leven sterk ingeperkt. Ze willen niet voortdurend pijnstillers gebruiken, de acupunctuur was geen duurzame hulp, en bij de gedachte aan de volgende injectie of neurochirurgische pijnbehandeling zakt de stemming tot onder het nul niveau.
Volgens een in januari 2017 uitgevoerd onderzoek door Statista, heeft in Duitsland 28% van de vrouwen en 18% van de mannen meerdere keren per maand last van hoofdpijn. Als be belangrijkste oorzaken noemen de getroffenen stress en weersverandering. De gevolgen: meer ziekteverzuim, meer pijnstillers, een depressieve stemming.
Pijn heeft oorzaken die de Ayurveda grondig bestudeerd. Door middel van gedetailleerde vragen en onderzoeken worden de functies en structuren in kwestie geanalyseerd. Deze holistische therapie is sterk geïndividualiseerd en wijkt duidelijk af van de vaak toegepaste “snel een ibuprofen- of aspirine innemen”-mentaliteit.
Vedana: Pijn vanuit het ayurvedische gezichtspunt
In de klassieke Ayurveda worden tien soorten pijn onderscheiden. De drie belangrijkste onderscheiden pijntypen zijn gebaseerd op pathologische toenames in de drie dosha’s:
- Shula (letterlijk “steken”): ontstaan door Vata
- Daha (letterlijk “branden”): ontstaan door Pitta
- Kandu (letterlijk “jeuk”): ontstaan door Kapha
Hoofdpijn wordt in de Ayurveda Shirahshula genoemd en behoort tot de groep ziekten van het hoofd Shiroroga. Elk van de klassieke compendia heeft een andere onderverdeling van deze groep: Charaka onderscheidde vijf, Sushruta elf en Vagbhata tien soorten.
Welke dosha voornamelijk betrokken is bij het pijnproces, kan uit de respectievelijke kenmerken worden afgeleid:
- Vata-gerelateerde pijnen zijn doordringend, snijdend, kloppend en het sterkst van intensiteit. Ze kunnen gepaard gaan met een versterkte beweging of met bewegingsloosheid. Vaak aangedane gebieden zijn de gebieden van de slapen en het midden tussen de wenkbrauwen; vaak resulteert de pijn ook in een uitgesproken nekstijfheid en trekt deze vandaar omhoog.
- Pitta-gerelateerde pijnen branden en gaan gepaard met warmte, dorst en overmatige transpiratie. Dikwijls wordt een rode kleur zichtbaar, soms gepaard gaand met duizeligheid. Een ander kenmerk is de frequente betrokkenheid van de ogen, die als een belangrijke zetel van Pitta worden beschouwd.
- Kapha-gerelateerde pijn is dof en gaat gepaard met jeuk, koelte, vermoeidheid, verlies van eetlust, zwelling, gevoelloosheid en benauwdheid. De mensen die het betreft, beschrijven het gevoel van in een natte doek gewikkeld te zijn.
Heel eenvoudig voorgesteld, is spanningshoofdpijn vooral Vata dosha, migraine voornamelijk Pitta dosha en wordt hoofdpijn veroorzaakt door sinusproblemen in verband gebracht met Kapha dosha. In de klinische praktijk vinden we echter meestal dosha-combinaties die voor hoofdpijn verantwoordelijk zijn.
Om deze reden wordt bij een sterke of chronische hoofdpijn altijd professionele diagnose door een ervaren Ayurveda-arts aanbevolen. Hieronder geef ik u een inzicht in de diagnostische methode.
Ayurvedische differentiaaldiagnose van pijn
Om de dosha-dominantie van hoofdpijn te bepalen, vraagt de ervaren ayurvedische diagnosticus naar modaliteiten die de pijn verhogen en verlagen.
“Vata-pijnen” zijn droog, beweeglijk en koud.
Ze worden sterker:
- bij nuchter zijn of voorafgaand aan de maaltijd,
- ’s middags,’ s avonds, ’s nachts,
- in het donker,
- bij koud weer, bij wind, bij weersverandering,
- bij wisseling van seizoen, in de herfst en de winter,
- vóór en aan het begin van de menstruatie, in de menopauze tijd,
- bij gebrek aan slaap,
- bij voedselonthouding,
- na lichamelijke inspanning,
- na ontslakkings procedures,
- bij ontoereikend stressbeheersing
- bij angsten, kommer en verdriet.
“Vata-pijnen” nemen af:
- na de maaltijd,
- in de voormiddag, ‘ s middags, bij daglicht,
- bij warm weer, bij vochtige warmte,
- in de lente en de zomer,
- na menstruatiebloeding en rondom de ovulatie periode,
- bij hitte,
- bij olie behandelingen,
- door aangename druk op de pijnlijke plekken,
- door slaap, rust, ontspanning en
- door diep ademhalen.
“Pitta-pijnen” zijn heet en doordringend.
Ze worden sterker:
- tussen de maaltijden,
- door alcohol,
- door zuur, zout en gekruid voedsel,
- ’s middag en rond middernacht,
- bij blootstelling aan licht, bij warm weer, bij vochtige warmte,
- in de midzomer en in de vroege herfst,
- in periode van de ovulatie, menstruatie en menopauze,
- in geval van gebrek aan slaap,
- bij voedselonthouding,
- tijdens lichamelijke inspanning,
- bij ontoereikend stressbeheersing en
- bij woede, ergernis en conflicten.
“Pitta-pijnen” nemen af:
- na de maaltijd,
- door koude, bij een berg- en zeeklimaat,
- in de winter en de lente,
- door koelend en zoet voedsel,
- door koele wikkeldoeken,
- door slaap, rust, ontspanning en donkerte.
“Kapha-pijnen” zijn zwaar, olieachtig, traag en slijmerig.
Ze worden sterker:
- na de maaltijd,
- ’s ochtends,
- na een lange slaap,
- bij een sedentaire levensstijl,
- bij overmatig eten,
- na consumptie van zoet en vochtig voedsel,
- bij koud en vochtig weer,
- in de winter en de lente,
- bij te veel rust, traagheid en apathie.
“Kapha-pijnen” nemen af
- bij nuchter zijn en bij een gereduceerd dieet,
- bij droge hitte en wind,
- in de zomer en de herfst,
- bij beweging, stretching, dynamiek en sport,
- bij droge massages om de bloedsomloop te stimuleren,
- bij motiverende en doelgerichte activiteit.
Na de pijnanamnese volgt het lichamelijk onderzoek met pols palpatie, tonginspectie, en een analyse van stem, huid, ogen en gezicht. De evaluatie van alle resultaten leidt tot de diagnose, die in Ayurveda altijd een begrip van de ziekte-ontwikkeling Samprapti betreft. Op basis hiervan wordt een op maat gemaakt behandelplan samengesteld.
Holistische Ayurveda-therapie
Er bestaat in de Ayurveda geen pil tegen hoofdpijn. Elke therapie is een weerspiegeling van de behandelingsstrategie, die op zijn beurt gebaseerd is op de gedifferentieerde diagnostiek.
De volgende therapiebenaderingen worden overwegend gebruikt:
- Voedingstherapie: na een gedetailleerde dieetanalyse wordt een voedingsplan opgesteld, waarbij gekeken wordt naar voedsel keuze, het maaltijdsysteem, de bereidingsmethoden, hoeveelheden en de combinaties.
- Verandering van levensstijl: hierbij gaat het vooral om het optimaliseren van slaapgewoontes, ademhaling en beweging, tijdsbesteding, zintuiglijke indrukken en persoonlijke verzorging.
- Fytotherapie: voor de behandeling van hoofdpijn zijn er tal van voedingssupplementen, die volgens de Ayurvedische differentiaaldiagnose geselecteerd kunnen worden.
- Externe therapie: met name de hoofdbehandelingen Shirodhara (Stirnölguss), Shirobasti (oliën van het hoofd met behulp van een lederen hoofddeksel) en Shiropichu (bedekkingen en verbanden) tonen indrukwekkende resultaten. Daarnaast kunnen massages (Abhyanga) en kruidenstempelbehandelingen (Pindasveda) ingezet worden.
- Uitscheidingsmethodes: bij Vata gedominante hoofdpijn worden intestinale klysma’s (Basti) benut, bij Pitta dominantie ablatietherapieën (Virechana) en bij Kapha dominantie maagspoelingen (Vamana). In alle gevallen wordt de intranasale therapie (Shirovirechana) met oliën en poeders ingezet.
- Psychosomatische therapie: het loont om out of the box te denken en de duidelijke symboliek in een metaforische zin te onderzoeken: wat brengt me hoofdpijn, wat veroorzaakt deze pijnlijke druk in mijn leven? Vaak gaan angst en depressie vergezeld van hoofdpijn. Ayurvedische psychosomatiek is cognitief en gedragsgericht, gebaseerd op bewuste aandacht, en omvat waardeanalyses, referentiekaderveranderingen, maatregelen om mentale vermogens te vergroten, en meditatie.
Ayurveda’s pijntherapeutische resultaten zijn vooral duurzaam gericht en worden gekenmerkt door een groeiend begrip voor de holistische relaties tussen oorzaken, triggers en klachten. Deze ondersteuning voor zelfhulp stelt de aangedane personen in staat, door hun denk- en leefgewoonten te veranderen, om de wortel van de pijnontwikkeling eruit te trekken, en een gelukkig, zinvol leven te leiden.
Met vriendelijke groet vanuit Bad Homburg,
Ralph Steuernagel